Bu faktları nəzərdən qaçırmaq olmaz

Prof. Dr. Mehmet YÜCE

BAYRAQDAR MEDİA – Türk Dövlətləri Təşkilatına (TDT) üzv olan üç qardaş Orta Asiya ölkəsi Qazaxıstan, Özbəkistan və müşahidəçi üzv Türkmənistanın Güney Kıbrıs Rum Administrasiyasına səfir təyin edəcəyi ilə bağlı açıqlama böyük məyusluq yaradıb. Bu məsələ həm Türkiyə, həm də xarici mətbuatda ciddi müzakirə olunub və bu addımın TDT-nin fəlsəfəsi ilə yumşaq desək, bir araya sığmadığına dair ortaq fikir formalaşıb.

Aprelin 4-də Avropa Birliyi ilə Orta Asiya dövlətləri arasında Səmərqənddə keçirilən Orta Asiya Sammitindən sonra sammitə qatılan TDT üzvləri Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkmənistan və Özbəkistan Güney Kıbrıs Rum Administrasiyasının (GKKK) paytaxtı Lefkoşada səfirlik açmaq qərarını açıqlayıb. Eynilə, bu Sammitdən sonra AB ilə Orta Asiya ölkələri arasında münasibətlər “strateji tərəfdaşlıq” səviyyəsinə yüksəldi. Sammitdə AB Orta Asiyanın inkişafına dəstək üçün 12 milyard avroluq investisiya paketi elan edib. Birgə bəyanatda BMT Təhlükəsizlik Şurasının Kıbrısla bağlı 541 və 550 saylı qətnamələri təsdiqlədiyi açıqlanıb.

Qardaş Türk Cümhuriyyətlərinin Türkiyənin həssaslığını nəzərə almadan belə bir qərar qəbul etməsi mahiyyət etibarilə ən azı ciddi bir xətadır. Məlum olduğu kimi, Kuzey Kıbrıs Türk Cümhuriyyətinin (KKTC) Türkiyənin xarici siyasətində çox mühüm yeri var. Türkiyənin xarici siyasətində KKTC tarixi, siyasi, hüquqi və milli təhlükəsizlik baxımından birinci dərəcəli və əvəzolunmaz yerə malikdir.

Hazırda Türkiyə KKTC-ni müstəqil dövlət kimi tanıyan və beynəlxalq platformalarda bu mövqeyini israrla müdafiə edən yeganə ölkədir. Kıbrıs məsələsi Türkiyənin xarici siyasətinin “qırmızı xətlərindən” biri hesab olunur. Türkiyə KKTC siyasətində haqlı olaraq Kıbrıs türklərini öz tərəfində görmək istəyir. Təəssüf ki, Azərbaycandan başqa türk dövlətlərindən lazımi dəstək gəlmədi. Ancaq ortaq xarici siyasət yürütməyi hədəfləyən və KKTC-ni müşahidəçi üzv kimi TDT-yə qəbul edən qardaş ölkələrin bu faktı nəzərə almadan Kıbrısın rum kəsiminə səfir təyin etmələri, nə qardaşlıq hüququna, nə də ortaq taleyi paylaşmağı hədəfləyən TDT fəlsəfəsinə uyğun olmayan bir vəziyyətdir.

Ona görə də sözügedən dövlətlərin atdığı bu addımın Türk Dünyası ictimai rəyi tərəfindən ciddi tənqidlərə məruz qalması normal qarşılanmalıdır. Bununla belə, mövzuya münasibətdə tənqidin səviyyəsini və miqyasını yaxşı tənzimləmək lazımdır. Əvvəla, bu qərar təkcə Türkiyənin deyil, bütün türk xalqının vicdanını incitdi. Qardaş türk xalqları Türkiyə və KKTC türklərinin həssaslığının fərqindədir. Ona görə də qəbul edilən qərarın hər hansı tənqidi müvafiq ölkələrin insanlarını təhqir etməməlidir. Çünki Türküstan xalqı keçmişdə olduğu kimi bu gün də Türkiyənin can qardaşıdır, sabah da can qardaşı olmağa davam edəcək.

SSRİ dövründə olduğu kimi, bu gün də bu ölkələrdə Türkiyəyə qarşı ola biləcək heç bir siyasət heç vaxt uğurlu olmayıb və olmayacaq. Qazaxıstanın ziyalı və böyük siyasi xadimi Mustafa Çokayın dediyi kimi, “Hər bir türkün iki vətəni var: Birincisi öz doğma yurdu, ikincisi Türkiyədir”. Bu, boş söz deyil, Orta Asiyanın reallığıdır. Bir əsrlik rus zülmünə və təbliğatına baxmayaraq, hər bir Türküstan türkü Türkiyə sevgisi ilə yaşayır və türk bayrağını evində saxlayır. Bu faktları nəzərdən qaçırmaq olmaz.

Digər tərəfdən, TDT daxilində əldə edilən qazanclara zərər verməmək üçün çox diqqətli olmaq lazımdır. Çünki bu mövzuda göstərilən hər hansı zəiflik TDT əleyhinə olanlara böyük üstünlük verəcək. Ancaq bu yanlış qərarı verən qardaş respublikaların səlahiyyətli qurumlarının qardaşlıq və ittifaq qanununa uyğun olaraq KKTC məsələsində də eyni həssaslığı göstərərək təcili olaraq lazımi konkret addımları atacağı gözlənilir. Əks halda bu qərar tarixə xoşagəlməz hadisə kimi yazılacaq.