Bayraqdar.info – …Eşitmişdim ki, Bakıda ən çox qrammafon valları onun dükanındadır. Təxminən 10 min ədəddən çox. Tənbəllik eləmədim, görüşüb danışmaq qərarına gəldim.
Zaur Adil qonşumuzdur. Hamı onu zərgər kimi tanıyır. Amma Zaur bəy zərgər olmaqla yanaşı, həm də antikvar – qədim əşyalar, əsasən də qrammafon vallarını alıb yığır. Bildiyimə görə, indiyə qədər 10 mindən çox val (bir çoxları onu “plastnka” kimi tanıyır) yığıb.
Əntiq əşyalar satılan dükanların bir özəlliyi ondadır ki, burada olan hər bir əşyanın öz xatirəsi var, onlar müxtəlif insanlarla bir evdə yaşayıblar. Əşyaların dili olsa, bəlkə də hərəsi bizə bir kitablıq həyat hekayəsi danışar.
Elə girişindən qədimlik ab-havası yağan dükan məni dərhal ağuşuna aldı. Heyrət və maraqla əşyalara acgözlüklə xeyli tamaşa etdim. “Bundan bizim evdə də var”, – deyə mızıldanmağı da unutmadım…
Söhbətə başladıq…
Bayraqdar.info: Zaur bəy, bu valları yığmaq haradan ağlınıza gəldi?
Zaur Adil: Mən Azərbaycan ifaçılarının vallarının itib-batmasını heç cür qəbul edə bilmirdim. Görəndə ki, vallara qiymət verilmir, klassik sənətkarlarımızın çəkdiyi əziyyətə heyfislənirdim. Hətta bu valları tullayırdılar da…
Artıq 8-10 ildir ki, bu valları alıram. Hollandiyadan, Rusiyadan və digər ölkələrdən gətirdiklərim var, regionlarda da kimin evində varsa, ödənişlə almışam. Baxmayaraq ki, bu valları əldə etmək üçün çoxlu sərmayə lazımdır, amma eyni valdan bir neçə ədəddirsə, yenilərini əldə etmək üçün çox olan vallardan həm də satırdım.
Tək valları deyil, həm də klassik sənətkarlarımızın poçt kartları, şəkilləri, köhnə qəzetlər, markalar – Azəraycanla bağlı qədimi əşyaları da alıram. Eyni əşyadan bir neçəsi varsa, onu da satıram ki, yeni əşyalar ala bilim. Vallar əsasən rus da daxil olmaqla xarici, caz, rok, simfonik əsərlərdir. Azərbaycan klassiklərindən Qara Qarayev, Fikrət Əmirov, Üzeyir Hacıbəyli, Aqşin Əlizadə, Nəriman Məmmədov, Şövkət Ələkbərova, xarici klassiklərdən Bethoven, Motsart, Şopen, Bax, Qayden, Co Dassen və s. sənətçilərin valları məndə var.
Vaqif Mustafazadənin “Sevil” valını 250 manata aldım
Bayraqdar.info: Ən baha aldığınız və sizə hədiyyə olunan vallar olubmu?
Zaur Adil: Bəli. Mənə ilk vallar hədiyyə edilib. Azəraycanda tanınmış tarixçi, professor olan qonşumuz Hikmət müəllim 100-ə yaxın valı mənə hədiyyə edib. Ən çətin tapılan Vaqif Mustafazadənin və Rəşid Behbudovun vallarıdır. Yadımdadır ki, V.Mustafazadənin “Sevil” valını 250 manata ev kolleksiyaçısından almışdım.
Qeyd edim ki, Azərbaycanda az da olsa ev kolleksiyaçıları var.
Bayraqdar.info: Bəs kolleksiyaçıdan qədim əşyanı alarkən qiymət necə müəyyən edilir?
Zaur Adil: İnternetdə göstərən discogs.com saytı var. O saytda dünya kolleksiyaçıları vallara qiymət qoyur. Məsələn, V.Mustafazadənin “Sevil” valı həmin saytda 440 avroya (880 manat) satılır. R.Behbudovun valları bizim ölkədə 100 manatdan başlayıb 250 manata qədər bahalaşır. Amma həmin saytda 250-300 avroyadır. Rauf Hacıyevin Akif İslamzadənin ifasında olan valı da nadir tapıntılardan biridir. O vallar da həmin saytda 250-300 avro civarındadır. Ən ucuz vallar rus klassiklərinindir. Elə val var ki, 20-30 manata satıram, eləsi var ki, hədiyyə də edirəm. Satarkən də çalışıram öz xalqımıza satım ki, burada qalsın.
Bayraqdar.info: Bəs turistlərə satmırsız?
Zaur Adil: Mən turistlərin bizim musiqilərə olan marağını, zövqünü onların mimikalarından, gözlərindəki sevgidən anlayıram. O sevgini görəndə 1-2 val alana 2-sini də özüm hədiyyə edirəm. Məsələn, italyanlara 2 val hədiyyə etmişdim, onlar da bu haqda öz bloqlarında yazmışdılar. Çalışıram ki, Azərbaycanı layiqli təmsil edim. Azərbaycan klassik bəstəkarlarının əsərlərinə bizim gənclərdə o qədər maraq və sevgi var ki, bəlkə keçmişdə o sevgi yox idi. Bu, çox sevindirici haldır. R.Bebudovu, Ş.Ələkbərovanı sevirlər, axtarırlar, Flora Kərimovanın valını axtarırlar, yoxdur.
Bayraqdar.info: Bəs indi canlı korifeylərin – F.Kərimova, A.İslamzadənin vallarını hazırlamaq mümkün deyilmi? Valda ya diskdə dinləməyin fərqi varmı?
Zaur Adil: Valda dinləmək bir başqa aləmdir. İndi klassiklərin əsərlərini vala köçürən studiya yoxdur. Əvvəllər “Təranə” adlı şirkət olub, onlar bu işlə məşğul olublar. İndi yoxdur o şirkət, ləğv edilib.
Əlbəttə ki, val və diskdə fərq var. Bunu dinlyəndə bilmək olur. İnernetdən dnlənilən musiqi ilə valdakında böyük fərq var. Valda canlılıq var. Val hazırlayan şirkət olarsa, mən çox sevinərəm.
Bayraqdar.info: Vallarda cızıqlar olanda istifadə etmək mümkündürmü?
Zaur Adil: Mümkündür, amma səsi yaxşı çıxmır. Ona görə də mən cızıq vallardan bəzək aksessuarı kimi istifadə edirəm.
Bayraqdar.info: Mən burada çoxlu qədim əşyalar görürəm. Qrammofonlar, maqnitofonlar, makina, qarmon, telefon aparatı, çemodan və s. Bunları ən çox kimlər alır?
Zaur Adil: Son dövrlərdə bu əşyalara maraq çoxalıb. İsanlar ofisini, evini, kafe-restoranını, bağ evini bəzəmək üçün bu əşyalardan alırlar. Yadımdadır ki, “Romantik” markalı “proiqrıvatel” və bir kitabı baha qiymətə satmışdım. Mən özüm ən çox poçt kartlarını hobbi kimi yığıram. Məsələn, klassik Azərbaycan şairi M.Füzulinin 1957-ci ilə aid poçt kartı məndə var, lakin satmıram. Füzulinin vurğunu olduğum üçün o poçt kartını baha qiymətə istəsələr də satmamışam. Həmçinin, Füzulinin 3 cilddən ibarət kitabını mənə hədiyyə ediblər. Mən onları fəxrlə evimdə saxlayıram.
Əşyalar sanki insanlarla danışır…
Zaur Adil: Hər bir əşyanın özünəməxsus xatirəsi var. Elə əşyalar var ki, insanların uşaqlığını, gəncliyini onlara xatırladır. Onlar bəzən 20 dəqiqə o əşyanın qarşısında dayanıb həmin əşya lə bağlı xatirələrini danışırlar. Əşyaların hər biri bir senaridir. Bəzən olur ki, əşya insanda neqativ duyğuları da yada salır. Amma 95-99 faiz insanlarda xoş təəssürat yaradır.
Məsələn, fransız ifaçısı Co Dassen məni uşaqlığıma qaytarır. Biz uşaq olanda hər il yeni il bayramı günü onun musiqiləri səslənirdi. Azərbaycan klassiklərindən Hüseynağa Hadıyevin heç yerli-dibli valı olmayıb. Onun valı olsaydı, çox sevinərdim…
Bayraqdar.info: Zaur bəy, sizdəki ən qədim val neçənci ilə aiddir?
Zaur Adil: Məndə 1905-ci ilə aid val var ki, gözəl də işləyir. Ümumiyyətlə isə valların əksəriyyətinin yarım əsr yaşı var. Əksəriyyəti 1950-60-cı illərə aiddirlər, amma dinləyicisi var.
Bayraqdar.info: Qədim əşyaları və valları əldə etmək üçün regionlara da gedirsinizmi?
Zaur Adil: Əlbəttə ki, gedirəm. Əşya sahibi ilə görüşürəm, qiymətini ödəyib halallığını alıram. Çünki hər br əşyanın varisi var. Bir neçə il əvvəl valları – türklər ona “plak” da deyirlər – 3-4 manata alırdım, indi isə 10-15 manata alıram. Yəni qiymətləri artıb. Xalqımızda dəyərli əşyalar var və ümid edirəm ki, onlar bu əşyaların dəyərini biləcəklər və qoruyub saxlayacaqlar. Çünki, qədim əşyalar hm də bizim tariximizdir.
Bayraqdar.info: Zaur bəy, valların saxlanılma qaydaları haqqında da məlumat verərdiniz. Tutaq ki, kiminsə evində val var. Onu hansı şəraitdə, hansı temperaturda saxlamaq lazımdır?
Zaur Adil: Vallar rütubətli yerdə saxlanılmamalıdır. Onlara üz çəkmək lazımdır. Vallar düz halında qalmalıdır. İsti yerdə, nəm yerdə saxlamaq olmaz. İsti yerdə onlar əyilir, onların üstünə ağır əşya qoymaq olmaz. Məxməri parçayla tozu silinməlidir. Əsasən, Azərbaycana aid olan valları qorumaq lazımdır. Bu, bizim keçmişimizdir, dəyərimizdir.
Gənclərdə qədim əşyalara hədsiz böyük maraq var
Bayraqdar.info: Bura topladığınız əşyaların sonrakı taleyi necə olacaq?
Zaur Adil: Bu əşyalara gənclərin böyük marağı var. Onlar bu əşyaları əldə edərkən elə incə tuturlar, elə əzizləyərək evə aparırlar ki, mən çox sevinirəm. Bu əşyaların gələcəyinin yaxşı olacağına böyük ümidim var. Məsələn, burada “Vebmester” qarmonu var, 1950-ci ilə aiddir. Bu qarmonu Bayılda evlər sökülərkən mənə bir general satdı. “Rostov na Donu” qarmonu isə 1965-ci ilə aiddir. Bu qarmonlar həm də satan insanların uşaqlıq xatirələri idi.
Gördüyünüz bu 1920-c ilə aid “Kontinental” çap makinasını qonşu hədiyyə edib. Kommutator telefon 50-60-cı illərə aiddir. Bunu zibillikdən tapmışdılar, kimsə tullamışdı. Elə əşyalar da az deyil. Mən bunların tullantı kimi atılmasına, sındırılmasına qətiyyən razı deyiləm. Tapırlar, gətirirlər, mən ödəniş edib alıram. “Romantika” radio və val oxudan, köhnə radiolar, maqnitofonlar, fotoaparatlar, “babina” maqnitofonlar, audiokasetlər, qablar, medallar, rəssamlara aid palitralar, ayaqlı ştativlər var. Bəzən saytlarda da elanla satırlar, mən də alıram.
Sonda müsahibim haqqında qısa tanıtım: Zaur Adil 1976-cı ildə Bakıda anadan olub. Orta ixtisas məktəbini bitirdikdən sonra Ü.Hacıbəyli adına Azərbaycan Milli Konservatoriyasında vokal təhsili alıb.
Atasını erkən itirən Zaur bəy 15 yaşından zərgərlik fəaliyyəti ilə məşğul olub. 1997-2001-ci illərdə 4 il Gənc Tamaşaçılar Teatrında aktyor kimi özünü sınayıb.
“Ölsəm bağışla” filmində epizodik, “Qanlı Yanvar” filmində isə mənfi obrazda çəkilib. Diktor kimi özünü sınasa da, ləhcəsində rus dili hiss edildiyinə görə bu işi buraxmalı olub. 30 ildir ki, zərgərlik fəaliyyəti ilə məşğul olan Zaur bəy Bakıda iki yerdə əntiq əşyalar dükanı açıb.
Sözün düzü, desəm ki, qədim əşyalarla dolu olan bu dükandan doydum, yalan olar. Hər bir əşyanın tarixi, özəlliyi və qədimliyi ona saatlarla zaman sərfiyyatı istəyir.
Zaur Adillə sağollaşıram, elə hər əşyasında bir xatirə yatan dükanla da…
