Son yeniləmə: 18 May 2021 17:03
Hər xalqın öz tarixi var. Bu tarixin ayrılmaz hissəsi olan faciəli hadisələri də var.
Krım tatar xalqı üçün, şübhəsiz ki, belə bir hadisə 18 May 1944-cü ildə baş verib. Həmin gün Sovet hakimiyyəti SSRİ Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsinin (KGB) qərarına uyğun olaraq, Krım MSSR-in yerli əhalisinin – Krım tatarlarının tarixi vətənlərindən kütləvi şəkildə deportasiyasına başladı.
Deportasiya qəfildən, sübh çağı başladı. Evlərdə əsasən uşaqlar, qadınlar və qocalar var idi. O dövrdə kişilər Qırmızı Orduda döyüşürdülər – 1944-cü ilin yazında, II Dünya Müharibəsində. Krım tatarlarının ailələri üçün şəxsi əşyaları, paltarları, ev əşyaları və 500 kq-a qədər yemək götürmələrinə icazə verildi. Lakin, əslində, yığışmaq üçün bir neçə dəqiqədən yarım saata qədər vaxt verilmişdi deyə heç kəsin ən vacib əşyalarını belə toplamaq imkanı olmadı.
İnsanlar dəmir yoluna aparıldı, yük vaqonlarına tıxıldı və yarımadanın xaricinə – Sibir, Ural, Orta Asiyanın ucqar bölgələrinə sürüldü. 1944-cü il 18-20 may tarixlərində Krımdan 194 mindən çox Krım Tatarı deportasiya edildi və ümumiyyətlə, Krım Tatar əhalisinin demək olar ki, hamısı – 200 mindən çoxu deportasiya edildi.
Deportasiya dəhşətli nəticələrə gətirib çıxardı! Deportasiya olunanların ümumi sayının təxminən 46 faizi eşelonlarda insanların daşınması zamanı və həmçinin sürgün yerlərində ilk illərdə aclıqdan və xəstəlikdən öldü.
Faktiki olaraq köçkünlərin bütün mülkləri müsadirə edildi: evlər, bağçalar, mal-qara, əkinçilik məhsulları. Sovet hakimiyyəti kütləvi şəkildə kitabxanaları, məktəbləri, məscidləri bağladı, əlyazmaları və kitabları məhv etdirdi.
Sonradan Krım muxtariyyət statusundan məhrum edildi və RSFSR-in adi bir bölgəsinə çevrildi. Daha sonra şəhərlərin, kəndlərin, mahalların, çayların əksəriyyəti adi Sovet adlarına dəyişdirildi.
Sovet hakimiyyəti orqanlarının Krım tatarlarını etnik ərazilərdən məhrum etmələri yetərli sayılmadı. Sovet hökuməti Krımın SSRİ-nin tərkibindəki adi bir bölgəyə bənzəməsi və Krım xalqının şəxsi mənsubiyyətini itirməsi üçün mümkün olan hər şeyi etdi.
Kütləvi deportasiyadan sonra Krım yarımadasına SSRİ-nin müxtəlif bölgələrindən olan insanlar yerləşdi, əksəriyyəti RSFSR-in sakinləri idi.
Yalnız 14 Noyabr 1989-cu ildə SSRİ Ali Soveti, deportasiyanı qınayan “Məcburi köçürülməyə məruz qalmış insanlara qarşı qanunsuz və cinayətkar repressiv əməllərin tanınması haqqında” Bəyannamə qəbul etdi.
1989-cu ildə Krım tatarları kütləvi şəkildə tarixi vətənlərinə qayıtmağa başladılar. Düz 45 ildən sonra son dərəcə zəngin bir mədəniyyəti, dili, adətləri, ənənələri olan bu millət yenidən torpaqlarında yaşamaq üçün real bir fürsət əldə etdi. 45 il sürgündə yaşadıqdan sonra!
Evləri və əmlakları onlara qaytarılmadı. Artıq öz məktəbləri, kitab mağazaları və məscidləri yox idi. Ancaq yenə də geri qayıtdılar. Əcdadlarının səsini eşitdikləri üçün torpaqlarına qayıtdılar. Yenidən yarımadada Krım tatar mahnılarını eşitməyə, Krım tatar dilində kitab nəşr etdirməyə və məscidlər tikməyə qayıtdılar. Tarixi ədaləti bərpa etmək üçün geri qayıtdılar.
Bu gün Krım Tatar xalqının tarixindəki bu faciəli hadisədən 77 il keçir. Bu gün də hər bir Krım tatarı öz xatirələri və düşüncələri ilə bir səhər Sovet rejiminin kiçik vətənlərini əllərindən aldığı günə qayıdır. Həmin gün onlar həlak olanları yad edir, sağ qalanlar qarşısında baş əyirlər.
Hər il bu gündə ukraynalılar Krım tatarlarının sürgün edilməsini ağrı ilə xatırlayır. Çünki onların ağrıları bütün Ukrayna xalqının ağrısıdır.
Bu gün bir daha bütün dünya ictimaiyyətini dəhşətli cinayət olan Krım yarımadasının Rusiya tərəfindən işğalı ətrafında birləşməyə çağırırıq. 2014-cü ildən bəri bu gözəl və mənzərəli bölgənin yerli əhalisi davamlı təqib altındadır: Krım Tatar Milli Məclisinin qadağan edilməsi, siyasi motivli cinayət təqibləri, dini zülm, Rusiya vətəndaşlığını qəbul etməyi rədd etdiyi üçün yarımadadan deportasiya edilənlər və s.
77 il əvvəl olduğu kimi bu gün də Krım tatarları başqa ərazilərə köçürülür və Krım yarımadasına Kremldə yerləşən hakimiyyətin göstərişi ilə bu torpağa heç bir zaman tarixi bağlılığı hiss edəməyəcək insanlar yerləşdirilir. 77 il əvvəl olduğu kimi, bu gün də Krımda fəal şəkildə ruslar yaşayır.
1980-ci illərin sonunda Krım tatarları Krıma qayıtdı. Yaxın gələcəkdə tarixi ədalətin qalib gələcəyinə ürəkdən inanırıq. Axı Rusiya nə qədər yarımadanın işğalını qanuniləşdirməyə çalışsa da həqiqət bizim tərəfimizdədir: Krım Ukraynadır!
Vladislav Kanevski,
Ukraynanın Azərbaycandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri
Məqaləni bayraqdar.info-ya politoloq Elxan Şahinoğlu təqdim edib
Bayraqdar.info olaraq Krım tatar qardaşlarımızın acısını paylaşır, cənab səfirin yazısına bir film əlavə edirik.
